Piękno kwiatów róż zachwyca każdego, kto na nie spogląda. Ich urok szybko mogą jednak zgasić powszechnie występujące patogeny. Mączniaki, rdza, czarna plamistość – to tylko niektóre z licznych chorób róż porażające liście i pędy. Jak chronić przed nimi rośliny?

Najgroźniejsze i najczęstsze choroby róż

Planując uprawę róż, należy liczyć się z tym, że krzewy te bywają często atakowane przez patogeny – najczęściej są nimi grzyby. Zainfekowane rośliny są dużo bardziej wrażliwe na warunki atmosferyczne i stają się łatwym celem dla wielu szkodników. Róże mogą także chorować przez czynniki nieinfekcyjne, którymi najczęściej są błędy pielęgnacyjne, zaniedbania czy nieprawidłowe nawożenie i cięcia bądź ich brak.

Co najczęściej poraża krzewy róż i jak je chronić przed patogenami? Jak reagować, gdy na roślinach pojawią się pierwsze objawy chorobowe? Poznaj najczęstsze choroby róż i sposoby, jak sobie z nimi radzić.

Czarna plamistość róży – objawy i zwalczanie

Jedną z najpowszechniejszych chorób róż jest czarna plamistość róży wywoływana przez grzyba Diplocarpon rosae Wolf. Uznaje się ją również za jedną z najgroźniejszych. Patogen – jeśli nie zareagujemy w porę opryskiem – może doprowadzić do nieodwracalnego, całkowitego zniszczenia krzewów. Jest niebezpieczny także w uprawach w tunelu foliowym i w szklarni – najwyższy wskaźnik porażenia zauważa się pod koniec okresu wegetacji, czyli w okolicy połowy września¹.

Aktywność grzyba w uprawie gruntowej róż staje się widoczna już wczesną wiosną, kiedy rozwijają się pędy i liście, bądź na początku czerwca. Patogen rozprzestrzenia się na roślinach podczas deszczowej pogody oraz w trakcie nieuważnego podlewania (zaleca się więc nawadnianie krzewów bezpośrednio na podłoże), a zimuje w opadłych liściach.

Charakterystyczne objawy czarnej plamistości róży to:

• z początku jasnobrązowe plamy na blaszkach liściowych – owalne, okrągłe lub o postrzępionych brzegach – brunatniejące z czasem;
• żółknięcie tkanki wokół plam;
• masowe opadanie liści;
• niekiedy widoczne czarne punkty na plamach – zarodniki grzyba – oraz plamy na pędach;
• spowolniony wzrost rośliny i rozwój kwiatów.

Jeśli zauważymy symptomy porażenia krzewów róż przez patogen czarnej plamistości, należy niezwłocznie zadbać o właściwą pielęgnację – podlewanie przeprowadzać wyłącznie na glebę, unikając zwilżania liści i pędów – a także o regularne zbieranie opadłych liści czy wycinanie zaatakowanych całych pędów. Warto też wybierać odmiany odporne na patogen^{2 3}.

Jak i czym wykonywać oprysk na czarną plamistość róż?

Na grzyba Diplocarpon rosae zaleca się stosowanie fungicydów (środków grzybobójczych), na przykład na bazie tebukonazolu. Znajdziesz go m.in. w preparacie 2w1 Protect Garden Multirose, który jednocześnie zwalczy mszyce na różach, oraz w Protect Garden Fungimat Koncentrat. Preparaty te wykazują działanie grzybobójcze.

Oprysk warto zastosować od razu po zauważeniu pierwszych objawów chorobowych, oczywiście zachowując wszelkie środki ostrożności. Jeśli po pierwszym zabiegu nie zanotujesz większych efektów, należy go powtórzyć za 7-14 dni w zależności od wybranego preparatu. Warto mieć na uwadze, by oprysk przeprowadzać w pochmurny, ale nie deszczowy dzień.

Mączniak na róży – rzekomy czy prawdziwy? Jak je zwalczać?

Róże mogą być także porażane przez mączniaki – zarówno prawdziwy (Sphaerotheca pannosa var. rosae), jak i rzekomy (Peronospora sparsa). Objawy wywoływane przez oba grzyby można zanotować już w maju i czerwcu i nasilają się podczas wegetacji – od lipca do września.

W przypadku mączniaka prawdziwego porażeniu ulegają niemal wszystkie części róż – liście, końcówki pędów, szypułki, działki kielicha, jak i płatki korony. Jest na nich widoczny biały mączny nalot – charakterystyczny dla mączniaka prawdziwego – który szarzeje z czasem. Blaszki liściowe marszczą się, różowieją, ich brzegi wyginają się ku dołowi, końce pędów zaś skręcają się i grubieją. Krzewy tracą wigor, a przy silnym ataku – masowo zrzucają liście.

Z kolei porażenie mączniakiem rzekomym objawia się ciemnoczerwonymi plamami o postrzępionych brzegach, brunatniejącymi i zasychającymi z czasem. Pojawiają się najczęściej przy nerwie głównym liścia. Na spodzie blaszki jest za to widoczny delikatny szary nalot, zazwyczaj słabo dostrzegalny na pierwszy rzut oka. Mączniak rzekomy potrafi spowodować defoliację krzewu (ogołocenia z liści) – nawet w ciągu dwóch dni⁴.

Aby ograniczyć występowanie tych chorób grzybowych, warto działać prewencyjnie. Między innymi uważać, by podczas podlewania nie zwilżać liści i pędów, jesienią zgarniać opadłe liście spod krzewów (mogą stanowić źródło zakażeń w kolejnym sezonie), a także systematycznie odchwaszczać otoczenie uprawianych roślin. Jeśli zauważysz objawy chorobowe, zastosuj fungicydy (np. wspomniany wyżej Protect Garden Multirose) w 10-dniowych odstępach, 2-3 zabiegi. Staraj się także wycinać porażone pędy⁵.

Szara pleśń na różach i zamieranie pędów róż

Grzyb Botrytis cinerea jest odpowiedzialny między innymi za pojawienie się dwóch chorób róż – szarej pleśni oraz zamierania pędów. Pierwsza z nich jest powszechna na wielu gatunkach roślin. Jej objawami są między innymi:

• wodniste plamy na płatkach kwiatowych, przeradzające się w brunatne nekrozy;
• gnijące kwiaty pokryte szarym pylistym nalotem;
• nekrozy na pędach i ich zamieranie.

Szarą pleśń zwalczamy poprzez opryski środkami grzybobójczymi oraz stałe usuwanie porażonych pędów i kwiatostanów. W walce z patogenem pomoże także grabienie resztek roślinnych (głównie opadłych liści) i ich usuwanie.

Zamieranie pędów róż może powodować wspomniany grzyb Botrytis cinerea lub inne grzyby z rodzaju Alternaria spp., Nectria spp., a także z gatunku Coniothyrium fuckelii. Jak nazwa wskazuje, w chorobie tej dochodzi do zamierania pędów. Brązowieją, zamierają oraz pokrywają się brązową nekrozą. Do zakażenia może najczęściej dochodzić podczas nacinania pędów, dlatego należy zachować szczególną ostrożność podczas pielęgnacji róż i unikać za wszelką cenę ich ranienia. Poza tym postępujemy podobnie jak w przypadku walki z szarą pleśnią^{6 7}.

Antraknoza róży – z czym można ją pomylić?

Objawy antraknozy są bardzo podobne do tych pojawiających się podczas porażenia przez grzyba Diplocarpon rosae wywołującego czarną plamistość róży. Z początku możesz zauważyć niewielkie brunatne plamy na liściach, które z czasem zaczynają obejmować ogonki liściowe, a następnie pędy. Plamy ciemnieją, mogą wykruszać się, pozostawiając dziury w blaszce, a porażone pędy wyginają się w pastorałowaty kształt. Jak walczyć z antraknozą róży? Przede wszystkim należy usuwać porażone części krzewów oraz resztki roślinne, między innymi opadłe liście^{8 9}. Przydadzą się również zabiegi chemiczne z użyciem fungicydów.

Rdza róży

Równie częstą chorobą róż jest rdza róży. Pojawia się najczęściej w środku wiosny i objawy jej silnego oddziaływania na rośliny możemy notować nawet w październiku. Na krzewach porażonych rdzą pojawiają się żółte owalne bądź okrągłe plamy na górnej stronie blaszek liściowych. Na spodzie liści wiosną widać dodatkowo pomarańczowe skupiska zarodników ogniskowych, latem – pylące skupiska zarodników rdzawnikowych, a wczesną jesienią – czarne skupiska zarodników przetrwalnikowych. Może dochodzić do deformacji i zasychania liści oraz defoliacji krzewów, ale nie musi.

Grzyby wywołujące rdzę róży zimują w opadniętych resztkach roślinnych. Dlatego zaleca się, by regularnie oczyszczać z nich otoczenie rozwijających się krzewów. Należy także uważać, by nie zwilżać liści i pędów podczas podlewania roślin, ponieważ szybki rozwój patogenu ułatwia wilgoć (także opady deszczu)^{10 11}. Oczywiście – jak w przypadku innych grzybowych chorób róż – nie zapominaj o opryskach preparatami grzybobójczymi.

Choroby nieinfekcyjne – jak objawia się chloroza róż?

Najczęściej to patogeny grzybowe powodują chorowanie krzewów róż. Zdarza się także, że może dochodzić do porażenia roślin wirusami wywołującymi mozaiki róży. Dotąd lekceważono te objawy chorobowe, mając na uwadze ich niską szkodliwość. Owszem, nie wpływają silnie na rozwój róż i ich zamieranie, należy mieć je jednak zawsze na uwadze. Najczęściej objawiają się chlorozami liści, czyli żółtymi lub jasnozielonymi plamistościami pomiędzy nerwami¹².

Do chlorozy może także dochodzić w wyniku nieprawidłowej pielęgnacji – mówimy wtedy o chorobach nieinfekcyjnych, w których nie zauważa się aktywności patogenu. Najczęstszymi przyczynami są niedobory żelaza lub manganu. Nieodpowiednie, niedopasowane nawożenie róż może także wpływać na pojawianie się czerwonych plam na liściach, zahamowanie wzrostu krzewów, purpurowe lub czerwone przebarwienia blaszek – to wszystko może powodować brak danego składnika pokarmowego: głównie azotu, fosforu bądź potasu. Warto pamiętać, by zachować odpowiedni odczyn gleby w uprawie róż – pH powinno wynosić około 6-7¹³.

Niedobory składników mogą nie tylko wpływać na zahamowanie wzrostu roślin czy pojawianie się plamistości na liściach, lecz także narażać róże na szybki atak patogenów i ich rozwój – stają się one wrażliwsze na czynniki zewnętrzne. Czym nawozić różę, by nie doprowadzać do jej chorowania? Zaopatrz się w produkt – nawóz do róż – zawierający wszystkie podstawowe składniki NPK oraz makro- i mikroelementy. Zdrowy krzew, odpowiednio dokarmiony i wypielęgnowany, szczególnie odmiany odpornej (m.in. z certyfikatem ADR – Allgemeine Deutsche Rosenneuheitenprüfung¹⁴), jest w mniejszym stopniu narażony na atak grzybów.

Bibliografia

1. Szmagara M. Grzyby występujące na liściach i pędach róż uprawianych w tunelu foliowym, 2013, Annales Horticulturae 23, 2
2. http://lodr.konskowola.pl/www_m/index.php/1061-choroba-roz-czarna-plamistosc-lisci
3. https://poradnikogrodniczy.pl/roze-choroby.php
4. Kowalik M., Pokora B., Chimowska B., Róże w chorzowskim rosarium, ich patogeny a człowiek, Ochrona środowiska naturalnego w XXI wieku – nowe wyzwania i zagrożenia. Kraków: Fundacja na Rzecz Wspierania Badań Naukowych Wydziału Ogrodniczego Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie; 2005. p. 86–9
5. https://poradnikogrodniczy.pl/roze-choroby.php
6. https://ogrodniktomek.pl/2016/01/choroby-roz-czarna-plamistosc-rdza-szara-plesn/
7. https://poradnikogrodniczy.pl/roze-choroby.php
8. https://ogrodniktomek.pl/2016/01/choroby-roz-czarna-plamistosc-rdza-szara-plesn/
9. Kowalik M., Pokora B., Chimowska B., Róże w chorzowskim rosarium, ich patogeny a człowiek, Ochrona środowiska naturalnego w XXI wieku – nowe wyzwania i zagrożenia. Kraków: Fundacja na Rzecz Wspierania Badań Naukowych Wydziału Ogrodniczego Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie; 2005. p. 86–9
10. Kowalik M., Pokora B., Chimowska B., Róże w chorzowskim rosarium, ich patogeny a człowiek, Ochrona środowiska naturalnego w XXI wieku – nowe wyzwania i zagrożenia. Kraków: Fundacja na Rzecz Wspierania Badań Naukowych Wydziału Ogrodniczego Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja w Krakowie; 2005. p. 86–9
11. https://poradnikogrodniczy.pl/roze-choroby.php
12. Szyndel M. S., Charakterystyka chorób róż (Rosa spp.) określanych jako mozaiki róży, 2004, ACTA AGROBOTANICA, Vol. 57, z. 1-2, s. 79-87
13. https://poradnikogrodniczy.pl/roze-choroby.php
14. https://www.rozeogrodowe.pl/roze-adr